Prawa człowieka przysługują wszystkim ludziom – to banalna prawda, którą nieustannie trzeba sobie (i innym) przypominać. Oznacza to, że prawa człowieka nie są przez nikogo nadawane, a zatem nie mogą być też przez nikogo odebrane. Każdy z nas posiada je z racji urodzenia się i bycia człowiekiem, niezależnie od wyznawanych wartości, religii czy narodowości. Rolą państwa jest tworzenie systemu ochrony tychże praw, ale każdy z nas prawa człowieka posiada niezależnie od władzy państwa, w którym żyje.
Ponieważ prawa człowieka nieuchronnie łączą się z kwestiami moralnymi są one w wielu krajach przedmiotem nieustających dyskusji lub naruszeń. Do grup społecznych najbardziej narażonych na łamanie ich praw należą kobiety, dzieci, osoby starsze, osoby z niepełnosprawnością, osoby nieheteroseksualne, przedstawiciele mniejszości etnicznych, rasowych i religijnych, w tym uchodźcy i migranci – a zatem grupy przez wiele wieków dyskryminowane, wykluczane, uznawane za słabsze. Jedna z najważniejszych organizacji zajmujących się ochroną praw człowieka – Amnesty International – w 2016 roku udokumentowała poważne naruszenia tychże praw w 159 państwach. Wśród nich znajduje się m.in. Polska, w kontekście której, w raporcie rocznym na rok 2019, Amnesty International wskazało poważne naruszenia w zakresie: wymiaru sprawiedliwości, wolności zgromadzeń, wolności słowa, praw lesbijek, gejów, osób biseksualnych, transpłciowych i interseksualnych, zwalczania terroryzmu i dbania o bezpieczeństwo publiczne, a także w kontekście uchodźców i osób ubiegających się o azyl. Możemy być jednocześnie pewni, że do raportu na rok 2020 dołączy jeszcze kilka smutnych podpunktów, w tym o łamaniu praw reprodukcyjnych oraz praw kobiet.
Na czym polegają mechanizmy wykluczania i jak im się przeciwstawiać? Skąd czerpać inspirację do działania na rzecz ochrony praw człowieka, a zatem co czytać, czego słuchać i co oglądać, aby poznawać opowieści o udanych ruchach na rzecz odzyskania praw obywatelskich? Jak to się stało, że mechanizmy dyskryminowania i stosowania przemocy zyskały wymiar globalny? W jaki sposób globalizm staje się dziś źródłem nowych form nienawiści? Które kwestie dotyczące praw człowieka są największym wyzwaniem etycznym? I co mógł mieć na myśli autor, pisząc słowa: „uchodźcy są najważniejszym pytaniem, przed jakim stajemy”? O tym wszystkim opowiadam w podcaście À propos praw człowieka na podstawie takich rekomendacji, jak:
✎ książka Artura Domosławskiego Wykluczeni
✎ książka Arjun Appadurai Strach przed mniejszościami. Esej o geografii gniewu
✎ film Stolen Fish. Kiedy zabraknie ryb w reżyserii Gosi Juszczak
✎ film Punkt widzenia w reżyserii Ra’anana Alexandrowicza
✎ książka Macieja Zaremby Bielawskiego Higieniści. Z dziejów eugeniki
✎ książka Kathy Pollitt Pro. Odzyskajmy prawo aborcji
✎ film Ósma poprawka w reżyserii Aideen Kane, Lucy Kennedy i Maeve O’Boyle
✎ książka Utopie kobiet. 100 lat praw wyborczych kobiet
✎ film Zatrute serce w reżyserii Paula Rice’a
✎ książka Lilliany Faderman The Gay Revolution: The Story of the Struggle
✎ książka Jarosława Mikołajewskiego Wielki przypływ
✎ książka Dobrosława Kota Tratwa Odysa
✎ książka Frantza Fanona Czarna skóra, białe maski
✎ książka Jamesa Baldwina Zapiski syna tego kraju
Partnerem odcinka jest Międzynarodowy Festiwal Filmowy WATCH DOCS, poświęcony tematowi praw człowieka w kinie. Tegoroczna, jubileuszowa edycja odbędzie się online między 4 a 13 grudnia, a po wydarzeniu najciekawsze filmy w historii festiwalu zostaną bezpłatnie udostępnione w sieci w kolekcji „20 lat WATCH DOCS”.
Podcastu À propos, który jest rozwiniętą wersją felietonu, możesz słuchać w kanale „Pismo do słuchania”. Publikujemy tu wybrane nagrania tekstów z miesięcznika, poezję, podcasty z cyklu Premiera Pisma, Jak naprawić przyszłość?, prowadzony przez Barbarę Sowę, Wiersz na poniedziałek autorstwa Magdaleny Kicińskiej oraz Śledztwo Pisma.
Znajdziesz nas również w swoich ulubionych aplikacjach podcastowych:
⋅ Spotify
⋅ Lecton