Wersja audio
Rysunek Anna Głąbicka
Na ścianie obok biurka zawiesiłam kartkę z kalendarza, na której widnieje napis „Oddech. Najstarsze spa na świecie”. Miała mi przypominać o najlepszym i jednocześnie najprostszym remedium na stres i kryzys twórczy. Wdech–wydech jako zawsze skuteczny proces przywracania równowagi. W miarę pracy nad tym numerem „Pisma” zaczęłam jednak podawać ozdrowieńczy wpływ tej strategii w wątpliwość. Według wszelkich dostępnych danych powietrze w Polsce wciąż osiąga jeden z najwyższych stopni zanieczyszczenia w Europie. Choć w ostatnich latach udało nam się ograniczyć poziom smogu nawet kilkukrotnie, nadal znacząco przekraczamy jego dopuszczalne normy. Wdech–wydech brzmi więc dobrze tak długo, jak długo nie myślimy o tym, co właściwie wdychamy. Tylko czy tak się w ogóle da żyć?
Podobne pytanie zadał sobie Jonathan Safran Foer, autor książki Klimat to my. „Przestań kłaść nacisk na poczucie nadziei” – mówi mu wewnętrzny głos. „Ale to mobilizujące” – odpowiada swojej duszy Foer. „Jasne, kiedy czujesz się pełen nadziei. Ale jeśli nie jesteś ignorantem lub nie masz złudzeń co do zmian klimatu, to przez większość czasu nie będziesz żywić nadziei” (przeł. Andrzej Wojtasik) – puentuje smutno jego dusza. Dopiero po jakimś czasie dotarło do mnie, że myśl Foera odpowiada temu, o czym – jak wspomina w swoim felietonie Magda Bigaj – pisali Joanna Macy i Chris Johnstone w kontekście „aktywnej nadziei”. Oto punkt drugi ich strategii dochodzenia do działania w obliczu tak potężnej rewolucji, jak zmiany klimatu: przeżycie wszelkich trudnych uczuć związanych z nieodwracalnością wprawionych już w ruch procesów. Zdrowe wkurzenie się na to, że wdech–wydech może budzić jakiekolwiek obawy.
By nie popaść więc w fatalizm, zbierając polecenia na temat smogu, postanowiłam, podobnie jak Bigaj, pójść za wskazówkami autorów książki Aktywna nadzieja. Jak spojrzeć prawdzie w oczy i w kreatywny sposób sprostać katastrofie, w której uczestniczymy. W ramach punktu pierwszego ich strategii – rozpoznania sytuacji – doskonale sprawdzą się podcasty. Na przykład odcinek podcastu Demagoga Marcin Gnat o tym, co wisi w powietrzu, czyli polski smog, w którym przedstawiciel platformy monitorującej jakość powietrza Airly dementuje rozmaite smogowe mity. Albo odcinek podcastu Nauka. To lubię, zatytułowany Smog w mieście, w którym popularyzator nauki Tomasz Rożek opowiada o tym, co o smogu powinien wiedzieć każdy; albo podcast SmogLabu Proste pytania, w którym dziennikarz Marcel Wandas rozmawia ze specjalistkami i naukowcami o najpilniejszych polskich wyzwaniach ekologicznych.
Wytrwałych kieruję też do dokumentu, na przykład dostępnego na YouTubie filmu Wojna ze smogiem (Smog Wars) w reżyserii Jonathana L. Ramseya, oraz niezmiennie do literatury – choćby do opracowania naukowego Piotra Kleczkowskiego Smog w Polsce czy reportażu Jakuba Chełmińskiego SMOG. Diesle, kopciuchy, kominy, czyli dlaczego w Polsce nie da się oddychać?. Co prawda, wszystkie te publikacje ukazały się w 2019 roku, co w diagnozach problemów związanych z zanieczyszczeniem środowiska, w tym powietrza, stanowi czasową przepaść. Niemniej wiele sformułowanych przed laty diagnoz jest wciąż aktualnych.
Tym bardziej potrzebujemy motywacji do działania w tych sprawach, na które mamy wpływ. W tym obszarze przychodzą z pomocą takie książki, jak Recepta na lepszy klimat Szymona Bujalskiego, Zmienić świat raz jeszcze Tomasza S. Markiewki czy Wychylone w przyszłość Joanny Erbel. Mówią one o potrzebie i możliwości lokalnego działania oraz wywierania wpływu na systemowe decyzje związane z zarządzaniem naszym wspólnym środowiskiem. Christiana Figueres i Tom Rivett-Carnac, autorzy książki Przyszłość zależy od nas. Przewodnik po kryzysie klimatycznym dla niepoprawnych optymistów, zaczynają jednak swój rozdział o sprawstwie, zatytułowany Co możecie zrobić, od tej samej rady, która zawisła nad moim biurkiem: „Weźcie głęboki wdech”. Wdech–wydech. Jeśli mamy coś naprawić, to musimy spokojnie oddychać – pomimo smogu.
Masz przed sobą otwartą treść, którą udostępniamy w ramach promocji „Pisma”. Odkryj pozostałe treści z magazynu, także w wersji audio. Jeśli nie masz prenumeraty lub dostępu online – zarejestruj się i wykup dostęp.