Wersja audio
Podobno w sporcie każda drużyna woli grać na swoim terenie. Z psychologicznego punktu widzenia gra na wyjeździe jest zawsze trudniejsza. Nie widzę więc innego rozwiązania, niż przyznać się na wstępie, że w przypadku tematu sportu nie gram u siebie. Nie oglądam sportowych rozgrywek, nieszczególnie interesują mnie mecze i wyścigi. Ale jeśli mam szukać w sporcie czegoś ciekawego dla siebie poza prywatną przyjemnością z jego uprawiania, to jest to jego wymiar społeczny, kulturowy i polityczny, z naciskiem na to, jak wiele zjawisk i procesów współczesnego świata skupia się w nim jak w soczewce.
Dlatego na wstępie polecam Wam książkę Sport nie istnieje. Igrzyska w społeczeństwie spektaklu, której autorzy, socjolog i teoretyk kultury Jan Sowa oraz filozof Krzysztof Wolański, analizują proces przejmowania sterów nad sportem przez kapitalizm. Sowa i Wolański zastanawiają się, czy w świecie, w którym wpływy i znaczenie zależą od pieniędzy, sport jest jeszcze prawdziwym sportem, opartym na rzeczywistych emocjach i autentycznej rywalizacji, czy raczej biznesem obliczonym na tworzenie spektaklu i zgarnianie konkretnego zysku. Wątek ten ciekawie rozwija polsko-ukraińska antologia esejów pod redakcją Moniki Sznajderman i Serhija Żadana zatytułowana Dryblując przez granice. Polsko-ukraińskie Euro 2012. Ośmioro pisarzy i pisarek przygląda się zmianom, jakie wraz z Mistrzostwami Europy w 2012 roku zaszły w ośmiu miastach Polski i Ukrainy, nie stroniąc od fenomenu piłkarskiego szaleństwa i jego wpływu na lokalne społeczności oraz politykę.
O wpływie piłki nożnej na kraje i ludzi żyjących w miejscach objętych konfliktem zbrojnym lub społecznym piszą z kolei Anita Werner i Michał Kołodziejczyk w książce Mecz to pretekst. Futbol, wojna, polityka. To opowieść o tragicznym, ale niekiedy niosącym nadzieję splocie sportu i polityki, który wykracza daleko poza murawę boiska. Najlepszą zachętę do lektury znajdziecie na rewersie okładki we fragmencie: „Można nie kochać futbolu, ale warto wiedzieć, jak wpływa na ludzi. Można nie być kibicem, ale warto zobaczyć, jak kibicowanie daje ludziom głos”. Dobrym uzupełnieniem dla tej perspektywy jest książka Ostatni wyścig Jeana Hatzfelda – opowieść o etiopskim biegaczu Ayanlehu Makedzie, którego zdyskwalifikowano na igrzyskach w Pekinie za doping i odesłano do rodzimego kraju w stanie wojny. To wstrząsająca historia opowiadająca nie tylko o losach wybitnego sportowca, który doświadczył rozmaitych form opresji, ale też szerzej – poruszająca kwestię uprzedzeń i rasizmu w sporcie.
Aferę dopingową, z całym zapleczem uwikłania sportu w politykę, pokazuje z kolei film dokumentalny Ikar Bryana Fogela. Od obnażenia afery dopingowej w kolarstwie opowieść wiedzie nas do dopingowego przekrętu o znacznie większym, międzynarodowym, politycznym znaczeniu – niewyobrażalnie złożonego planu oszustwa w Rosji podczas Igrzysk Olimpijskich w Soczi oraz historii jego demaskatora, rosyjskiego naukowca Grigorija Rodczenkowa. To ważny film, pokazujący umoczenie sportu w politykę jak rasowy thriller.
Ale jeśli temat niesprawiedliwości w sporcie interesuje was także od strony wykluczenia, polecam lektury odkrywające historie kobiet, których dokonania długo (jeśli nie wciąż) pomijano w historii głównego nurtu. Na pewno nie rozczaruje was reportaż Anny Sulińskiej Olimpijki, opowiadający o niebywałych sukcesach polskich medalistek olimpijskich z czasów PRL-u, które sięgały światowych podiów nie tylko bez profesjonalnego zaplecza, ale też walcząc z licznymi uprzedzeniami. W tym wątku warto też sięgnąć po książkę Krzysztofa Szujeckiego Sportsmenki, która opowiada historie prekursorek kobiecego sportu w Polsce. Na początku nazywano je babochłopami i dziwolągami, ale z czasem ich postawa i dokonania zmieniły społeczną świadomość. Czytając te opowieści, nie sposób wątpić, że wola walki i umiejętność przekraczania własnych ograniczeń nie ma płci, rasy, orientacji. Może nie mieć wsparcia i pieniędzy, a mimo to przebijać sufit. A czy nie o to właśnie chodzi w prawdziwym sporcie?
rysunki Ewelina Karpowiak
Podcastu À propos, który jest rozwiniętą wersją felietonu, możesz słuchać w kanale „Pismo do słuchania”. Publikujemy tu wybrane nagrania tekstów z miesięcznika, poezję, podcasty z cyklu Premiera Pisma, Jak naprawić przyszłość?, prowadzony przez Barbarę Sowę, Wiersz na poniedziałek autorstwa Magdaleny Kicińskiej oraz Śledztwo Pisma.
Znajdziesz nas również w swoich ulubionych aplikacjach podcastowych:
⋅ Spotify
⋅ Lecton
