„O wielki duchu, zachowaj mnie przed osądzeniem drugiego człowieka, dopóki nie przejdę się w jego butach” – brzmi modlitwa Siuksów, plemienia Indian z Ameryki Północnej. To zdanie było ponoć inspiracją dla Jane Elliott, nauczycielki ze szkoły podstawowej w małym miasteczku w stanie Iowa. Gdy 5 kwietnia 1968 roku media poinformowały o zamordowaniu Martina Luthera Kinga, postanowiła przeprowadzić ćwiczenie zwane potem „błękitne oczy – brązowe oczy”. Chciała dać swoim białym uczniom doświadczenie chodzenia w butach kolorowego dziecka przez jeden dzień.

Pierwszego dnia Elliott podzieliła dzieci pod względem koloru oczu na dwie grupy. Błękitnookim powiedziała, że są inteligentniejsze, i przyznała im wiele przywilejów, jak dokładki w szkolnej stołówce czy wydłużone o kilka minut przerwy między lekcjami. Brązowookie dzieci zostały oznaczone specjalnymi papierowymi kołnierzami, zabroniono im pić wodę z tego samego źródła co kolegom o innym kolorze oczu, a także bawić się z nimi. Z czasem błękitnookie dzieci stały się aroganckie i nieprzyjemne wobec kolegów w kołnierzach.  

Tydzień później nauczycielka oświadczyła, że zaszła pomyłka. To jednak dzieci o brązowych oczach są inteligentniejsze – przekonywała. Od tego dnia mogły zatem rozkazywać dzieciom o błękitnych oczach, a także przejęły ich przywileje. Dostosowały się do wskazówek Elliott, ale nie dokuczały swoim kolegom z taką intensywnością, jak pierwsza wyróżniona przez nią grupa.  

Doświadczenie …