Wersja audio
Rysunek Anna Głąbicka
Największą inspiracją są dla mnie Wyspy Zielonego Przylądka, z których pochodzę. Gdybym tylko mogła, wsadziłabym je do podręcznej apteczki. Trzymam w niej wszystko, co kojarzy mi się z domem. Istotniejsze niż przedmioty materialne są dla mnie wspomnienia ważnych chwil, rozmów z bliskimi, momentów na łonie natury, styków z naszą kulturą. Z tego głównie czerpię, gdy tworzę muzykę.
Pochodzę z niewielkiej miejscowości Pedra Badejo znajdującej się w okręgu Santa Cruz na wyspie Santiago [największej z wysp należących do Republiki Zielonego Przylądka – przyp. red.]. W naszej kulturze nie istnieje model rodziny nuklearnej. Rodzicom w wychowaniu dzieci często pomagają dziadkowie, kuzyni, a nawet sąsiedzi. Dzieje się tak dlatego, że wielu ojców pracuje z dala od domu – na morzu lub w krajach europejskich: w Portugalii, Francji czy Holandii. Podobnie wyglądało moje dzieciństwo. Gdy byłam mała, zajmowali się mną głównie dziadkowie. Najwięcej zawdzięczam babci. To ona nauczyła mnie przyrządzać posiłki, dbać o ubrania i zajmować się zwierzętami. Jej rady okazały się szczególnie cenne, gdy jeszcze jako nastolatka zaczęłam stawiać pierwsze kroki w muzycznym świecie. To dzięki niej znam dziś swoją wartość jako artystka, nie daję się łatwo zmanipulować i wierzę w swoje możliwości. W tym roku babcia skończyła dziewięćdziesiąt pięć lat i nadal jest dla mnie źródłem olbrzymiej mądrości. Każda kolejna rozmowa z nią uświadamia mi, jak wiele mogę się od niej jeszcze nauczyć. Aby okazać wdzięczność za wszystko, co dla mnie zrobiła, postanowiłam złożyć jej hołd w piosence Dondona, która znalazła się na mojej ostatniej płycie Di Lonji.
W domu rodzinnym nie mieliśmy telewizora ani dostępu do internetu. W dzieciństwie czas wolny spędzałam więc na słuchaniu radia. Poznawałam wtedy muzykę z Brazylii, Afryki i USA. Wielu twórców i twórczyń, których odkryłam w tamtym czasie, jest dla mnie ważnych do dziś. Są to między innymi Ildo Lobo, Brenda Fassie, Papa Wemba czy kabowerdeńska grupa Bulimundo, której założycielem był Katchas, uważany za ojca współczesnej odmiany funaná [gatunku muzycznego opartego na dźwiękach akordeonu diatonicznego nazywanego również gaita – przyp. red.]. W swojej muzyce staram się łączyć bliskie mi lokalne rytmy batuku, morny i funany z wpływami z innych części świata.
Kiedy pracuję nad materiałem na płytę, miksuję ze sobą różne inspiracje. Czasem zaczynam od melodii, innym razem od słów. Moje piosenki zawsze jednak nawiązują do tego, co sama przeżyłam, opowiadają o emocjach, z którymi się mierzę, dlatego wzrusza mnie, gdy stają się ważne też dla innych. Tak było chociażby w przypadku mojego debiutanckiego singla Nta Konsigui. To utwór o przezwyciężaniu własnych słabości i akceptacji życia takim, jakie jest. Choć ma już dziesięć lat, wciąż bardzo mocno rezonuje z publicznością w moim kraju.
Tę i inne piosenki napisałam w kabuverdianu [afroportugalskim języku kreolskim stosowanym w codziennej komunikacji na Wyspach Zielonego Przylądka – przyp. red.], dlatego gdy koncertuję w innych krajach, staram się opowiedzieć widzom o tym, czego dotyczy dany utwór, i nauczyć ich choć kilku słów, byśmy mogli zaśpiewać go wspólnie. Wierzę jednak, że rozumienie tekstu nie jest wcale koniecznością. Muzykę odbieramy na poziomie duchowym. A przecież wszyscy przeżywamy to samo, niezależnie od tego, skąd jesteśmy. Dlatego gdy słyszę od ludzi, że któraś z moich piosenek pomogła im się uporać z jakimś trudnym momentem w życiu, śmiercią kogoś bliskiego lub innego rodzaju stratą, jestem im za to szczególnie wdzięczna. W takich momentach przypominam sobie, że to, czym się zajmuję, ma znaczenie, jest ważne nie tylko dla mnie. Może stać się też częścią innej apteczki.
Rozmawiał i przełożył Mateusz Roesler
Partnerem tekstu jest Stołeczna Estrada, organizator Festiwalu Skrzyżowanie Kultur, którego jubileuszowa, 20. edycja odbędzie się 13–15 września w Teatrze Dramatycznym w Warszawie.