Twój dostęp nie jest aktywny. Skorzystaj z oferty i zapewnij sobie dostęp do wszystkich treści.
Ach, te lata osiemdziesiąte! To była epoka przebieranek i pomyłek dających nowe życie. Dustin Hoffman w Tootsie z bezrobotnego aktora przeistaczał się w żeńską gwiazdę popularnej telenoweli, Eddie Murphy i Dan Aykroyd w Nieoczekiwanej zmianie miejsc wymieniali się pozycjami bogacza i żebraka, w Zmiennikach Ewa Błaszczyk doklejała wąsik, aby móc jeździć taksówką. A ledwo nastał rok 1990, Julia Roberts w Pretty Woman za pieniądze Richarda Gere’a zamieniała emploi prostytutki na szyk wielkiej damy. Kto się nie śmiał i nie wzruszał, niech pierwszy rzuci pilotem.
Z takich filmów zwykle się jednak wyrasta. Trudno je dziś oglądać inaczej niż ze słabym uśmiechem zażenowania. Zmiana życiowej pozycji bohaterów była tymczasowa i pozorna, a na dodatek okupiona dziaderskim poczuciem humoru. Happy end oznaczał, że świat powrócił w utarte koleiny. Bohater Hoffmana odzyskiwał męskość, bogacz Aykroyda znów stawał się bogaty, a z jego stołu co nieco skapywało Murphy’emu, Kasia Piórecka, grana przez Błaszczyk, choć po zdemaskowaniu mogła wciąż jeździć taksówką, poświęciła się wiciu gniazdka z kolegą z pracy, natomiast Vivian Ward, w którą wciela się Roberts, nadal była dziewczyną do towarzystwa dla biznesmena, tyle tylko, że legalną.
Nie byłoby tych filmów, gdyby nie oswojony w kulturze topos zmiany tożsamości lub pozycji społecznej. Historiami o przemianie brzydkiego w piękne, niekochanego w kochane albo biednego w bogate karmimy się od dzieciństwa. O czym, jeśli nie o upragnionej zmianie położenia są baśnie o Kopciuszku, Aladynie i cudownej lampie, Kocie w Butach czy Szewczyku Dratewce? Pieniądze szczęścia nie dają, ale lepiej być piękną i bogatą lub wiedzieć, jak poślubić milionera. Tylko świniopas z baśni Hansa Christiana Andersena – książę, choć zubożały – może sobie pozwolić na to, by odrzucić próżną cesarzównę, kiedy ta rozpozna w nędznym opiekunie trzody utalentowanego i przystojnego arystokratę. Dla tych, którzy książętami – nawet zubożałymi – nie są, kultura ma radę wyjętą niczym z 12 życiowych zasad Jordana Petersona: zdaj się na ślepy los i pomagaj innym, może okażą się bogaci i się …
Artykuł ukazał się w czerwcowym numerze miesięcznika „Pismo. Magazyn opinii” (6/2021).