Wstydy polskie historyczne

Cztery lata temu Adam Lipszyc w „Tekstach Drugich” napisał, że polskie społeczeństwo cierpi na kompleks małego narodu, który przerzuca odpowiedzialność za własną historię na jakiś zewnętrzny podmiot i czerpie z tego zarówno udrękę, jak i przyjemność:

Obiekt ów jest zły: jest prześladującym nas opresorem; dlatego, że jest zły, jest też jednak dobry, ponieważ pozwala nam utrzymać się w stanie zależności, dzięki której możemy oddawać się wygodnej fantazji impotencji, unikać wszelkiej odpowiedzialności za własne czyny, nie pamiętać, że cokolwiek faktycznie zrobiliśmy (w szczególności: że wyrządziliśmy komuś krzywdę).

Zdaniem Lipszyca wolimy pamiętać różne zdarzenia, jakby odbywały się poza i ponad nami, aranżowane przez obce byty – państwa, organizacje lub jednostki. Teza ta, odnosząca się zarówno do okresu zaborów, jak i PRL-u, kłóci się oczywiście z dominującą dzisiaj publicznie retoryką odzyskiwania narodowej dumy, skupiającą się w nośnym haśle „wstawania z kolan”. Polska pamięć jest drogą pełną bolesnych kolizji, głównie dlatego, że jedni uczestnicy ruchu używają wysokotonażowych pojazdów, a inni – rowerów. Państwo próbuje promować narracje heroizujące, przywracanie pamięci o zapomnianych bohaterach, i ma do tego wiele narzędzi, dysponuje też dużymi nakładami finansowymi. Pozyskują je reżyserzy „słusznych” filmów, takich jak Historia Roja , czy producenci paździerzowych seriali – czego najlepszym przykładem jest Korona królów . Polski Instytut Sztuki Filmowej i Instytut Książki nagradzają dotacjami ideologicznie słuszne produkcje filmowe i przekłady, a muzealnicy, powołując się na rodzinę Ulmów, próbują podważyć opowieści o polskich …