Wersja audio
Ostatni rok wymusił na nas refleksję, która swoim zasięgiem objęła tak różne kwestie, jak więzi z bliskimi i globalne relacje między krajami, polityka zdrowotna i społeczna, a nawet urbanistyczna.Jednym z najbardziej fundamentalnych, poddanych wraz z pandemią szczególnemu namysłowi, jest z pewnością nasz kontakt z naturą. Choć to kwestia niemal wszechobecna w dobie doniesień o postępującym kataklizmie klimatycznym, a jednak w momencie urzeczywistnienia innego kataklizmu jakby odkryta na nowo.
Jeśli należycie do tej grupy, która dzięki doświadczeniom ostatnich miesięcy nauczyła się w szczególny sposób doceniać oazy przyrody, warto zacząć od klasyki i sięgnąć po monumentalne dzieła Simony Kossak, jednej z najbardziej znanych i wyjątkowych polskich biolożek. Książka O ziołach i zwierzętach jest lekcją zachwytu nad naturą, nie tylko tą najbardziej wybujałą i dziką, ale obecną również pod blokiem, między płytami chodnika czy na osiedlowej łące. Z kolei Saga Puszczy Białowieskiej to opowieść o ukochanym miejscu samej Kossak, które uczy szacunku i miłości do przyrody jak żadne inne. Z Sagi… dowiecie się przede wszystkim, dlaczego fauna i flora Puszczy Białowieskiej są tak wyjątkowe oraz konieczne do objęcia restrykcyjną ochroną. Jeśli jednak szczególnie interesuje was aspekt samej ochrony, zwłaszcza na tle zachodzącej w ostatnich latach zmiany świadomości ekologicznej, sięgnijcie po antologię O jeden las za daleko (pod redakcją Przemysława Czaplińskiego, Joanny B. Bednarek i Dawida Gostyńskiego). To spojrzenie na różne rodzaje polityki ochrony Puszczy (i w ogóle środowiska naturalnego w Polsce) oraz rozmaite formy oddolnego, społecznego zaangażowania w obronę dzikiej przyrody. Puszcza Białowieska staje się w tej książce zarówno centrum, jak i punktem wyjścia do dyskusji o niezbędnych przemianach w myśleniu o relacji ludzi z resztą ożywionego świata – od przeobrażeń współczesnej demokracji po wpływ globalnego kapitalizmu.
rysunki Ewelina Karpowiak
Aby jednak nasz rodzimy problem związany z przyrodą zrozumieć w szerszym kontekście, polecam do kompletu książkę Jana Mencwela Betonoza. Jak się niszczy polskie miasta. Jest to próba odpowiedzi na porażająco aktualne pytanie o to, dlaczego, pomimo świadomości zbawiennego wpływu przyrody na nasze życie, zdrowie i przyszłość całej planety, polska władza przyspiesza decyzje o wycinkach drzew i zalewaniu kolejnych miast betonem. Spojrzenie na nasz kontakt z naturą w jeszcze szerszej, globalnej siatce powiązań, proponują z kolei dwa znakomite filmy dokumentalne: Kraina miodu w reżyserii macedońskiego duetu Ljubomira Stefanova i Tamary Kotevskiej oraz Antropocen: epoka człowieka w reżyserii kanadyjskiego tercetu: Jennifer Baichwal, Nicholasa de Penciera i Edwarda Burtynsky’ego. Obie opowieści konfrontują widza z niepokojącymi zmianami w naszym stosunku do przyrody, zwłaszcza z degradującym wpływem przemysłowych działań człowieka na ekosystem Ziemi.
Dobrą odpowiedzią na tę smutną refleksję jest nauka rozwijania i pielęgnowania troski o dobrostan przyrody. W tym kontekście polecam wam Patyki, badyle Urszuli Zajączkowskiej – książkę, która łączy pozornie odległe sobie światy: człowieka i roślin, filozofii i botaniki, poezji i popularyzacji nauki. Podobnym rodzajem spotkania humanisty z biologią jest książka Stanisława Łubieńskiego Dwanaście srok za ogon – opowieść o świecie ptaków, która staje się przyczynkiem do rozważań z pogranicza ornitologii, filozofii i kultury. Ale najbardziej do podtrzymywania bliskiej więzi z naturą nawołuje leśnik i popularyzator wiedzy o przyrodzie, Peter Wohlleben, znany z licznych książek odkrywających „sekretne życie” fauny i flory. W książce Dotknij, poczuj, zobacz. Fenomen relacji człowieka z naturą Wohlleben koncentruje się na doświadczeniu spotkania z naturą i przekonuje, że nic nie jest w stanie ukoić naszych nerwów lepiej niż bliski, zmysłowy kontakt z przyrodą. To opowieść o zachwycającym i zbawiennym dla Ziemi świecie roślin, który człowiek, w swojej pysze i zachłanności, wyniszcza; nierzadko w imię jego pozornej ochrony. Zachęcam, aby czytać, złościć się, a potem pobiec przed dom i przytulić najbliższe drzewo. A potem bronić je przed potencjalną wycinką. Ile sił.
Podcastu À propos, który jest rozwiniętą wersją felietonu, możesz słuchać w kanale „Pismo do słuchania”. Publikujemy tu wybrane nagrania tekstów z miesięcznika, poezję, podcasty z cyklu Premiera Pisma, Jak naprawić przyszłość?, prowadzony przez Barbarę Sowę, Wiersz na poniedziałek autorstwa Magdaleny Kicińskiej oraz Śledztwo Pisma.
Znajdziesz nas również w swoich ulubionych aplikacjach podcastowych:
⋅ Spotify
⋅ Lecton
