À propos debaty publicznej

O tym, że wciąż mamy w Polsce problem z debatą publiczną, przekonujemy się regularnie – ostatnio przy okazji nagonki, jaką część mediów i polityków przeprowadziła na instytucję kulturalno-edukacyjną Biennale Warszawa. Oburzenie wywołał cykl warsztatów i wykładów zatytułowanych Polska Szkoła Antykapitalizmu, a dokładniej fakt, że instytucja otrzymująca finansowanie od Rady Miasta przeznacza środki na seminaria sygnowane hasłami „zatrzymania systemu”, „antyfaszyzmu” i „strajku społecznego”.

Program Szkoły porównano do „szkolenia bolszewików” i anarchistów oraz promocji „skrajnego lewactwa”, więc koordynatorzy wydali oświadczenie, w którym podjęli próbę wytłumaczenia, że program instytucji, „stojącej na gruncie wartości takich jak równość, różnorodność, sprawiedliwość społeczna, ekologia, sprzeciw wobec przemocy i dyskryminacji”, „służy poszerzaniu debaty publicznej”. Problemem polega nie tylko na tym, że wykłady z zakresu socjologii, ekonomii czy taktyk miejskich wikła się w przepychanki polityczne, ale przede wszystkim to, jak kruche, ograniczone i instrumentalne pozostaje wciąż rozumienie debaty publicznej. I to wśród osób, które z racji sprawowanej funkcji powinny niezależności tej debaty szczególnie zaciekle bronić. Dlatego z lekką przekorą, za to pełnym przekonaniem, polecam ofertę wykładów, dyskusji i warsztatów Biennale Warszawa, w ramach których realizuje się samo sedno debaty – starcie poglądów oraz twórczy dialog. Wiele z nich znajdziecie w wersji podcastowej.

rysunki Ewelina Karpowiak

Kłótnie o kształt współczesnej debaty sprowadzają się zazwyczaj do dwóch polemicznych kwestii: zakresu wolności słowa oraz poprawności politycznej. W kontekście pierwszej z nich warto sięgnąć po studium profesora Timothego Gartona Asha, zatytułowane Wolne słowo. Dziesięć zasad dla połączonego świata. To monumentalna książka będącą zwieńczeniem wieloletnich badań w ramach projektu Free Speach Debate. Jej myśl przewodnia podsumowuje spór o ramy debaty w krótkim zdaniu: „W świecie coraz jaskrawszych różnic światopoglądowych musimy zgadzać się przynajmniej co do tego, na co się nie zgadzamy”. Ash nie ma przy tym najmniejszych wątpliwości, że swoboda wypowiedzi, wraz z całym zapleczem wpisanych w jej naturę etycznych pułapek, jest kluczowa dla dobrego funkcjonowania świata i wypracowania realnego, społecznego dialogu. W podobnym duchu, koncentrując się na tych, którzy z dialogu zostali wykluczeni, wypowiada się Agata Sikora, której książkę Wolność, równość, przemoc. Czego nie chcemy sobie powiedzieć polecam w kontekście spojrzenia na niełatwy temat poprawności politycznej. Autorka, demaskując mechanizmy przemocy strukturalnej oraz ślepoty na własny przywilej, przekonuje w niej, że debata publiczna nie będzie naprawdę otwarta i sprawiedliwa tak długo, jak nie wybrzmią w niej wszystkie głosy.