Twój dostęp nie jest aktywny. Skorzystaj z oferty i zapewnij sobie dostęp do wszystkich treści.


Czytaj i słuchaj bez ograniczeń. Zaloguj się lub skorzystaj z naszej oferty

Studium

Do kogo należy rzeka?

Zdjęcia Kamila Kielar. Mujnak, Uzbekistan. Z floty rybackiej Uzbekistanu zostało w dawnym porcie kilkanaście rdzewiejących na pustyni statków. Dziś z tego miejsca do brzegu Morza Aralskiego jest 150 km.
Dostęp do bezpiecznej wody pitnej został uznany za jedno z podstawowych praw człowieka. Tyle teorii. Bo w praktyce to, gdzie jest woda, kto rządzi rzeką i co do niej spływa, wciąż się prawu wymyka.
POSŁUCHAJ

Rzeki wysychają. Dotyczy to tak samo Jangcy, Kolorado, Gangesu czy Nigeru, jak Noteci, Bugu i Wisły. Z raportu Changes in Continental Freshwater Discharge from 1948 to 2004  ( Zmiany w odpływie słodkiej wody kontynentalnej pomiędzy 1948 a 2004 rokiem ) wynika, że w co trzeciej spośród 925 największych rzek świata zmniejsza się ilość wody – i to pomimo topnienia lodowców. Przykładowo, na przestrzeni ostatniego półwiecza suma wody wpływającej co roku do Pacyfiku zmniejszyła się o sześć procent, czyli ponad pięćset kilometrów sześciennych. To tyle, ile przez rok wypływa z Missisipi, największej rzeki Ameryki Północnej.

Przyczyn tej postępującej katastrofy jest wiele: złe zarządzanie zasobami wodnymi, na przykład w postaci nieodpowiedzialnie prowadzonej irygacji i budowy tam, zwiększone (wraz z przyrostem naturalnym oraz rozwijającym się przemysłem i konsumpcją) zapotrzebowanie na wodę, wynikające z kryzysu klimatycznego zmiany w częstotliwościach opadów i wzrosty temperatur. Wszystko to prowadzi do pustynnienia, zwielokrotnienia ekstremalnych zjawisk pogodowych, coraz częstszych susz i pożarów, a co za tym idzie – śmierci coraz większej liczby zwierząt i ludzi z powodu szeroko rozumianych problemów z wodą.

 


Na pytanie „Skąd się bierze woda w rzece?” większość odpowie, że ze źródła. Ale skąd woda w źródle? To już nie takie proste, a i samo źródło nie jest pełną odpowiedzią.

Zanim woda trafi do źródła, musi najpierw spaść w formie deszczu, gradu lub śniegu. W Polsce aż dwie trzecie wody opadowej wyparowuje z powierzchni, co oznacza, że jedynie jedna trzecia tego, co spadnie z nieba, spływa rzekami do morza. To nieco mniej niż w innych krajach w naszej strefie klimatycznej. Skromny rozmiar naszych zasobów wynika głównie z małych ilości wód gruntowych oraz zróżnicowanego ukształtowania terenu, które utrudnia wodzie gromadzenie się i przesączanie do gleby. Wody gruntowe są tu kluczem, ponieważ bez wody zmagazynowanej w krajobrazie rzeka byłaby wyschniętą rynną, służącą jedynie do odpływu deszczówki do morza. Wody gruntowe nie istniałyby z kolei bez roślin, bagien, torfowisk i terenów podmokłych, które zatrzymują wodę i przekazują rzece, gdy jej poziom się obniża (na takiej samej zasadzie uzupełniają się studnie). Rzekę można więc pozbawić wody w jej dolnym biegu na wiele sposobów – nie tylko nadmiernie pobierając wodę w górnym, ale też zaniedbując lub dewastując tereny, które w naturalny sposób przetrzymują wodę.

Dostęp online

Czytaj i słuchaj bez ograniczeń.

Kup

Na siłę oraz obfitość rzek wpływa w dużej mierze tak zwana naturalna mała retencja. Jest to zdolność terenu do zatrzymania i gromadzenia wody możliwie najbliżej miejsca, w którym spadła na ziemię lub zaległa po roztopie. Im wolniejszy …

Aby przeczytać ten artykuł do końca, zaloguj się lub skorzystaj z oferty.

Dostęp do tego materiału mógłby kosztować 8,99 zł. My jednak w tej cenie dajemy Ci miesięczną subskrypcję wszystkich naszych treści. Czytaj i słuchaj do woli. Zostaniesz z nami na dłużej?

Newsletter

Pismo na bieżąco

Nie przegap najnowszego numeru Pisma i dodatkowych treści, jakie co miesiąc publikujemy online. Zapisz się na newsletter. Poinformujemy Cię o najnowszym numerze, podcastach i dodatkowych treściach w serwisie.

* pola obowiązkowe

SUBMIT

SPRAWDŹ SWOJĄ SKRZYNKĘ E-MAIL I POTWIERDŹ ZAPIS NA NEWSLETTER.

DZIĘKUJEMY! WKRÓTCE OTRZYMASZ NAJNOWSZE WYDANIE NASZEGO NEWSLETTERA.

Twoja rezygnacja z newslettera została zapisana.

WYŁĄCZNIE DLA OSÓB Z AKTYWNYM DOSTĘPEM ONLINE.

Zaloguj

ABY SIĘ ZAPISAĆ MUSISZ MIEĆ WYKUPIONY DOSTĘP ONLINE.

Sprawdź ofertę

DZIĘKUJEMY! WKRÓTCE OSOBA OTRZYMA DOSTĘP DO MATERIAŁU PISMA.

Newsletter

Pismo na bieżąco

Nie przegap najnowszego numeru Pisma i dodatkowych treści, jakie co miesiąc publikujemy online. Zapisz się na newsletter. Poinformujemy Cię o najnowszym numerze, podcastach i dodatkowych treściach w serwisie.

* pola obowiązkowe

SUBMIT

SPRAWDŹ SWOJĄ SKRZYNKĘ E-MAIL I POTWIERDŹ ZAPIS NA NEWSLETTER.

DZIĘKUJEMY! WKRÓTCE OTRZYMASZ NAJNOWSZE WYDANIE NASZEGO NEWSLETTERA.

Twoja rezygnacja z newslettera została zapisana.

WYŁĄCZNIE DLA OSÓB Z AKTYWNYM DOSTĘPEM ONLINE.

Zaloguj

ABY SIĘ ZAPISAĆ MUSISZ MIEĆ WYKUPIONY DOSTĘP ONLINE.

Sprawdź ofertę

DZIĘKUJEMY! WKRÓTCE OSOBA OTRZYMA DOSTĘP DO MATERIAŁU PISMA.

-

-

-

  • -
ZAPISZ
USTAW PRĘDKOŚĆ ODTWARZANIA
0,75X
1,00X
1,25X
1,50X
00:00
50:00