Twój dostęp nie jest aktywny. Skorzystaj z oferty i zapewnij sobie dostęp do wszystkich treści.
W ostatnim czasie mokradłom w Europie Wschodniej poświęcono dużo uwagi. Słyszeliśmy o błotach, które wiosną 2022 roku zatrzymały rosyjską inwazję na Kijów, i o bagnach w Puszczy Białowieskiej, które jesienią 2021 roku tworzyły jeden z najbezpieczniejszych szlaków migracyjnych do Unii Europejskiej . Ale rola, jaką podmokłe tereny odgrywały w życiu zamieszkujących ten obszar ludzi, ma dużo dłuższą historię. Świadczą o tym liczne pamiętniki i wspomnienia. Na przykład z czasów drugiej wojny światowej. Autorem jednego z takich świadectw był Primo Levi, ocalały z Auschwitz i autor licznych prac o Zagładzie, który na skutek wielu zbiegów okoliczności, po wyzwoleniu obozu, zamiast wrócić do Włoch, krążył przez kilka miesięcy po Europie Wschodniej. Pisarz, z zawodu chemik i farmaceuta, służył na tyłach Armii Czerwonej: najpierw w Katowicach i Krakowie, następnie we Lwowie i Tarnopolu, w końcu – przez osiem tygodni – na białoruskim Polesiu. Levi poznał wówczas historię działającej na poleskich bagnach partyzantki, którą następnie spisał w wydanej w latach 80. książce Se non ora, quando? ( Jeśli nie teraz, to kiedy? ).
Powieść, choć fikcyjna, przetwarza prawdziwe wydarzenia. W połowie 1943 roku w regionie walczyły dziesiątki tysięcy partyzantów, w tym wielu żydowskich, tworzących jeden z najsilniejszych ruchów oporu w tej części Europy. Partyzanci wiązali swoimi działaniami nawet 600 tysięcy żołnierzy, zmuszając do ewakuacji z Białorusi 10 tysięcy etnicznych Niemców, którym SS nie było w stanie zapewnić bezpieczeństwa. Nazistom udało się unicestwić większość lokalnych Żydów, ucieczka na bagna lub dołączenie do bagiennej partyzantki stały się więc jedynymi metodami dającymi szanse na przetrwanie. Nic dziwnego, że Polesie, a więc region rozciągający się od Bugu przez rozlewiska Prypeci, aż na wschód od Czarnobyla, jako miejsce oporu i schronienia w powieściowym świecie Leviego zyskuje nazwę „…
Esej ukazał się w wydaniu specjalnym „Wokół Wody” (01/2023) pod tytułem Republika bagien.