W kwietniu rozliczamy PIT-y. Podliczamy zarobki i… nierzadko narzekamy na podatki.
Wersja audio
Te narzekania miewają jednak różne trajektorie – zdaniem jednych podatki w Polsce są zbyt niskie, zdaniem innych zbyt wysokie, a zdaniem większości zbyt skomplikowane. Czy jednak system podatkowy jest wyłączną odpowiedzią na problem nierówności ekonomicznych w naszym kraju?
W jakim zakresie ma szansę wesprzeć lub pogorszyć sytuację różnych grup społecznych? I czy wszyscy zgadzamy się co do tego, że to w ogóle problem?
Podczas kwietniowej Premiery Pisma pochyliliśmy się nad tematem leżących obecnie na stole pomysłów na poprawę polskiej gospodarki. Co ta poprawa oznacza dla różnych środowisk?
I jaką rolę w tych planach odgrywają nierówności ekonomiczne?
Tutaj zobaczysz transmisję z wydarzenia:
TUTAJ możesz obejrzeć transmisję na pełnym ekranie.
Transmisje z Premier Pisma są dostępne jedynie w wersji przeglądarkowej serwisu.
W rozmowie wzięli udział:
prof. dr hab. Joanna Tyrowicz – ekonomistka, profesor nauk społecznych, a także profesor Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 2007-2017 pracowała w Instytucie Ekonomicznym Narodowego Banku Polskiego, specjalizując się w zagadnieniach dotyczących rynku pracy i gospodarstw domowych. Od 2022 roku członkini Rady Polityki Pieniężnej. Współpracowała m.in. z Bankiem Światowym i Komisją Europejską, Fulbright Scholar (Columbia University) oraz Mellon Fellow (w Netherlands Institute for Advanced Studies), gościła również w IAAEU w Trewirze oraz w IOS w Regensburgu.
Hubert Walczyński – nauczyciel ekonomii w 2 Społecznym Liceum Ogólnokształcącym, redaktor Magazynu „Kontakt”, działacz OZZ Inicjatywa Pracownicza. Absolwent ekonomii w Szkole Głównej Handlowej oraz filozofii nauk społecznych w London School of Economics.
Paweł Musiałek – prezes Klubu Jagiellońskiego, gdzie działa aktywnie od 2009 r. Od 2017 r. pełnił funkcję dyrektora think tanku Centrum Analiz Klubu Jagiellońskiego, gdzie koordynował projekty badawcze, zarządzał zespołem ekspertów CAKJ, a także komentował w mediach wydarzenia w Polsce i na świecie. Regularnie publikuje swoje analizy na portalu klubjagiellonski.pl. Absolwent politologii i stosunków międzynarodowych na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie ukończył także Interdyscyplinarne Studia Doktoranckie „Społeczeństwo-Technologie-Środowisko” oraz przygotowuje rozprawę doktorską na temat sporu o polską politykę zagraniczną po 2004 r. Autor publikacji naukowych i analitycznych z zakresu przede wszystkim polityki energetycznej i zagranicznej.
Debatę poprowadziła Zuzanna Kowalczyk, redaktorka prowadząca w „Piśmie”, dziennikarka, kulturoznawczyni, autorka esejów i podcastów.
Debata rozpoczęła się od próby zdefiniowania nierówności ekonomicznych.
Prof. dr hab. Joanna Tyrowicz, ekonomistka, profesor nauk społecznych, uznała, że dyskusji o nierównościach nie należy mieszać z dyskusją o ubóstwie, ponieważ nierówności można zmniejszać na różne sposoby.
– Nierówności nie są ubóstwem. Kiedy myślimy o nierównościach, myślimy o czymś, co nazywamy rozkładem. I próbujemy sprowadzić rozkład do jednej liczby – tłumaczyła. – Jest jeden argument, który dla mojej dyscypliny, czyli ekonomii, ma kluczowe znaczenie: nierówności w pewien sposób wychodzą nam naturalnie z tego, jak działa proces, i dopóki nie zaczynamy w niego ingerować za pomocą podatków i świadczeń, nie wprowadzamy żadnej nieefektywności do tego systemu. Gdy wprowadzamy jakąś formę redystrybucji, obniżamy efektywność. Nie chcę trywializować problemu redystrybucji, tylko pokazać, że to generuje również istotne koszty. Nierówności mogą nie tylko tworzyć wartość, ale też ją niszczyć. Destabilizują systemy społeczne, prowadzą do lobbingu.
Wśród opinii panelistów nie dominowało jedno konkretne stanowisko. W polemikę z profesor Tyrowicz wszedł Hubert Walczyński, nauczyciel ekonomii i działacz OZZ Inicjatywa Pracownicza.
– Uważam, że rozmowa o nierównościach, z konieczności, jest rozmową również o ubóstwie. Mówimy o pewnym społeczeństwie, które dysponuje ograniczonymi zasobami. Jeżeli znaczna część tych zasobów będzie trafiać do najwyższego procenta czy pięciu procent, to nie trafi do najniższych dwudziestu procent – przekonywał. – Spora część ekonomicznej dyskusji o nierównościach odbywa się w ramach, w których mamy bardzo wyidealizowany obraz rynku, a każda ingerencja państwa rodzi nieefektywność. Tylko żeby tak było, musimy mówić o rynkach, które są w pełni konkurencyjne. W naszej rzeczywistości jest bardzo wiele miejsc, w których system nie jest efektywny i podatki są niezbędne, by efektywny się stał, choćby w kontekście kosztów zewnętrznych.
Odniósł się także do niewymiernych statystyk:
– GUS bada nierówności w Polsce metodami ankietowymi, a przecież osoba prowadząca ankietę ma bardzo małą szansę wylosować miliardera. Gdy popatrzymy na dane skarbowe, podatkowe, okaże się, że najwyższe 10 procent polskiego społeczeństwa zgarnia 37,5 procent polskiego dochodu narodowego. To w tej chwili więcej niż w Niemczech czy Wielkiej Brytanii. Staliśmy się już jednym z najbardziej nierównych krajów w Unii Europejskiej – alarmował.
Przyczyn, dla których Polacy bagatelizują problem nierówności, szukał Paweł Musiałek, prezes Klubu Jagiellońskiego.
– Ludzie mają psychologiczną tendencję do tego, by akceptować wzrost nierówności wtedy, gdy jednocześnie poprawia im się byt. Są w stanie zaakceptować nierówności, gdy czują, że wynikają one ze sprawiedliwego systemu, że faktycznie wszyscy mamy równy start. Pytanie, czy ludzie w Polsce mają poczucie, że nierówności wynikają z tego, co ludzie w życiu osiągnęli i jaki włożyli wkład pracy, czy być może są skutkiem systemowych problemów.
Co z przyczynami nierówności w Polsce?
– Dwa procesy wychodzą poza wąsko rozumianą ekonomię i są dzisiaj, na razie niewidocznymi, czynnikami wzrostu nierówności. Polem numer jeden jest edukacja. W ostatnich latach coraz więcej osób wychodzi z publicznej szkoły, która była dobrem wspólnym i zaczyna iść w szkoły prywatne. Jeśli mówimy o metaforze równego startu, kryje się w niej przede wszystkim szkoła – ta sama dla wszystkich. Drugi aspekt to nierówności regionalne. To dlatego, że debata publiczna jest metropoliocentryczna. Wsie, małe miejscowości, tracą swoje funkcje społeczno-gospodarcze – wyliczał Musiałek.
Całości debaty wysłuchasz w podcaście z kwietniowej Premiery Pisma.
Premiera Pisma to cykl rozmów poświęconych przewodniemu tematowi wydania magazynu. Zapraszamy do debaty ekspertów i ekspertki z różnych światów i pokoleń. Na magazynpismo.pl udostępniamy transmisję na żywo z rozmowy. A tydzień po każdej debacie publikujemy podcast w kanałach Pisma do słuchania.
Więcej rozmów z cyklu znajdziecie TUTAJ.
