Wersja audio
Podobno nasze życie napędzają u podstaw dwa stany – przyjemność i ból. Nie bez powodu to, co zapewnia nam przetrwanie, czyli jedzenie lub seks, sprawia nam również przyjemność, a to, co generuje ból, przeważnie zagraża naszemu życiu. Pisał o tym choćby Zygmunt Freud w swoim słynnym eseju Poza zasadą przyjemności, zwracając uwagę na to, w jaki sposób nasze emocje – a przez to również zachowania – są regulowane przez chęć doznania przyjemności lub uniknięcia dyskomfortu.
Takie ustawienie perspektywy nie wyczerpuje jednak tematu. Bo co z drobnymi przyjemnościami, które nie zapewniają nam przetrwania, ale służą po prostu celebracji chwili, takimi jak picie kawy na ganku czy wpatrywanie się w płonący kominek? I dlaczego mnie przyjemność sprawia akurat obserwowanie morza, zapach świeżo koszonej trawy i (tak, przyznaję się do tej nietypowej obsesji) smak prażonej kukurydzy, podczas gdy ktoś inny uwielbia zanurzać palce w ziarnie i stukać łyżeczką w skarmelizowany wierzch crème brûlée (nawiązanie do filmu Amelia zupełnie nieprzypadkowe)? Od tej strony przyjemności przygląda się profesor psychologii z Uniwersytetu Yale, Paul Bloom, w swojej książce Przyjemność. Dlaczego lubimy to, co lubimy? Na podstawie wielu badań Bloom próbuje dojść do źródeł naszej satysfakcji, zarówno w codziennym, jak i w fundamentalnym wymiarze. W trakcie lektury dowiemy się, że bardziej od zmysłów determinujące okazują się w tym kontekście nasze przekonania na temat danej rzeczy lub doświadczenia. Dlatego dobrym uzupełnieniem tej lektury jest książka neurobiologa i dziennikarza, Mortena L. Kringelbacha, która zaczyna się właśnie od zmysłów. Ośrodek przyjemności. Zaufaj swoim instynktom to popularnonaukowa opowieść z pogranicza neurobiologii, antropologii i filozofii, o tym, w jaki sposób przyjemność warunkuje nasze emocje, pragnienia i działania. Przyglądając się procesom poznawczym, autor zwraca uwagę na to, jak ważne do osiągnięcia spełnienia i prowadzenia szczęśliwego życia jest powiązanie świadomości swoich procesów biologicznych z subiektywnym odbiorem rozmaitych doświadczeń.
Zainteresowanym bardziej filozoficznym wymiarem przyjemności polecam z kolei Manifest hedonisty kontrowersyjnego autora, filozofa Michela Onfraya. To wykład poświęcony filozofii hedonizmu, która w swoim centrum stawia przyjemność jako priorytet ludzkiej egzystencji. W ujęciu Onfraya nastawienie na rozkosz i satysfakcję jest postulatem nie tylko psychologicznym, ale też politycznym, erotycznym i etycznym. Od strony etycznej o przyjemności pisze zaś jeden z najbardziej znanych współczesnych etyków, Peter Singer. W swoich książkach, na przykład Etyce praktycznej, opisuje tak zwany utylitaryzm preferencji – doktrynę opierającą się na założeniu, że powinniśmy działać tak, by każda żyjąca istota, zdolna do odczuwania przyjemności i bólu, miała możliwość maksymalizować swoje szczęście i minimalizować cierpienie. Również jeśli jest istotą nie-ludzką.
Z kolei o przyjemności w warstwie erotycznej – a dokładniej o kobiecej przyjemności z seksu, jak dotąd mniej przebadanej i rozpoznanej – opowiadają Marcie Szarejko specjalistki z zakresu seksuologii, psychologii i ginekologii w książkach Seksuolożki. Sekrety gabinetów. oraz Seksuolożki. Nowe rozmowy. Polecam tę lekturę absolutnie każdej kobiecie jako niezbędną do nadrobienia wiedzy, rozwiewającą wciąż nierzadko tkwiące w naszych głowach mity i stereotypy. A tym, których interesuje raczej uwikłanie seksualnej przyjemności w warstwę biznesową, polecam film dokumentalny Chwała dziwkom w reżyserii Michaela Glawoggera. To unikający ocen esej wizualny o prostytucji, a więc zawodzie zajmującym się cudzą przyjemnością. Na pierwszy plan wybija się w nim kwestia globalnych i komercyjnych wpływów. Jeśli jednak oczekujecie od niego jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy prawdziwą przyjemność da się kupić, to raczej pomnożycie jedynie liczbę pytań. I paradoksalnie w tym właśnie sensie seans ten, choć niekiedy niepokojący i trudny, jest prawdziwą przyjemnością.
rysunki Ewelina Karpowiak
Podcastu À propos, który jest rozwiniętą wersją felietonu, możesz słuchać w kanale „Pismo do słuchania”. Publikujemy tu wybrane nagrania tekstów z miesięcznika, poezję, podcasty z cyklu Premiera Pisma, Jak naprawić przyszłość?, prowadzony przez Barbarę Sowę, Wiersz na poniedziałek autorstwa Magdaleny Kicińskiej oraz Śledztwo Pisma.
Znajdziesz nas również w swoich ulubionych aplikacjach podcastowych:
⋅ Spotify
⋅ Lecton
