Wokół książek
Nastolatki czytają! Tylko co?
Czy publikowane na Wattpadzie dzieła w ogóle są literaturą? I czy powinniśmy się cieszyć, że nastolatki je czytają?
rysunki MARTA RÓŻA ŻAK
Wersja audio
Którędy powinnam pójść?” – pyta dziewczynka z Alicji w Krainie Czarów tajemniczego Kota z Cheshire. „To zależy w dużej mierze od tego, dokąd pragnęłabyś dojść” – odpowiada Kot (prze. Antoni Marianowicz).
Podobnie jest, jak sądzę, z czytaniem u nastolatków.
Literatura jako zjawisko jest dziś bytem poniekąd mitycznym, żywą hiperbolą – widzimy ją jako ważniejszą, większą, istotniejszą, niż jest w rzeczywistości; przypisujemy jej sprawczość, jakiej dzisiaj nie może już unieść. Jednym z zadań, którymi ją łatwowiernie obarczamy, jest wychowanie – bo co ma uczynić człowieka, jeśli nie księgi? Co innego ma prowadzić z ciemności w jasność, z ignorancji ku wiedzy, innymi słowy, z niemowlęctwa w dorosłość? Tylko książki! Książki, których pozycja wśród naszych symboli plasuje się paradoksalnie gdzieś między uspołeczniającą dydaktyką czytanki a śmiertelnie groźnym, uwalniającym widnokrąg spojrzenia zakazanym owocem.
Anachronizm tego sposobu myślenia jest oczywisty. Literatura nie robi dziś takich rzeczy – wychowanie zostało przejęte najpierw przez telewizję, potem przez internet, a wreszcie przez jego podzbiór społecznościowy, produkujący memy i rolki. Ale i tak nie mogę, po prostu nie mogę przestać wierzyć, że wielkie historie, jakie w trybie wymagającym skupienia i wyobraźni wchłonie dorastający umysł, są ważne, być może najważniejsze; że to one ustawiają nam strukturę duszy i umysłu, że osadzają się w nas i potem cichcem, jak semantyczni tajniacy, stanowią język myśli naszej dorosłości.
Nastolatki najczęściej nie wiedzą, dokąd chcą dojść, ale zwykle świetnie wiedzą, gdzie chcą być.
Jeśli wiesz, dokąd chcesz dojść, to wiesz też, którędy iść – jakiego języka dorosłości życzysz sobie dla swojego nastoletniego dziecka, i takie historie będziesz mu podsuwać. Oczywiście, jak to nastolatki mają w zwyczaju, zapewne cię nie posłucha; jeśli w ogóle zdecyduje się na książkę, będzie to raczej ta, którą zobaczyło na Instagramie czy TikToku, albo ta, którą czytają inne, starsze dzieci.
Książka, którą będziesz wciskać swojemu dużemu już dziecku, ze sporym prawdopodobieństwem okaże się „krindżowa”, głupia bądź nudna. Nastolatki bowiem najczęściej nie wiedzą, dokąd chcą dojść, ale zwykle świetnie wiedzą, gdzie chcą być. Dlatego postanowiłam sprawdzić, gdzie są w literackim świecie – żeby się dowiedzieć, dokąd dojdą, czyli, no wiecie, co z nich, za przeproszeniem, wyrośnie.
Oto moja opowieść o najpopularniejszej literaturze dla dzieci w przedziale mniej więcej od dwunastu do szesnastu lat, chociaż nie wyznaczam tu ostrych granic wieku. Jest to tak naprawdę w dużej mierze historia o nastoletnich dziewczynkach, bo wedle wszystkich badań one czytają więcej – a spośród czytających chłopców wielu od opowieści woli literaturę popularnonaukową czy komiksy. Poza tym dla chłopców lektury raczej nie są cool .
Zofia Zasacka z Biblioteki Narodowej, która jako jedyna w Polsce robi pogłębione badania czytelnictwa młodzieży, w swoim raporcie z 2014 roku pisała: „Chłopcy, niezależnie od wieku, niechętnie uczestniczą w rówieśniczych interakcjach towarzyszących praktykom czytelniczym, a starsi jeszcze rzadziej wymieniają opinie o lekturach z członkami rodziny” – tak, dziewczyny nie tylko więcej czytają, ale traktują też czytanie jako działalność wspólnotową, coś, o czym rozmawia się z koleżankami i czym można …
Aby przeczytać ten artykuł do końca, zaloguj się lub skorzystaj z oferty.
W „Piśmie” bierzemy odpowiedzialność za słowo.
Każdy tekst przed publikacją przechodzi wielostopniowy proces redakcji i fact-checkingu. To wymaga czasu i pracy całego zespołu. Dołącz do społeczności „Pisma”. Zamów dostęp online. Istniejemy dzięki osobom takim jak Ty.
Masz konto?
Zaloguj się
Partnerem tekstu jest Fundacja Artystyczna Podróż Hestii, organizator konkursu Literacka Podróż Hestii na najlepszą polską książkę fiction dla młodych czytelników i czytelniczek.
Esej ukazał się w czerwcowym numerze „Pisma” (06/2023) pod tytułem Forma książki.