À propos zdrowia

Nie istnieje bardziej trafiony moment, by pisać o zdrowiu, niż ten, w którym odnoszące się do globalnej gospodarki przysłowie – „gdy Chiny mają katar, kicha cały świat” – nabrało dosłownego znaczenia. Zwłaszcza że strach związany z rozprzestrzeniającą się epidemią koronawirusa obnażył wiele niewygodnych prawd na nasz temat.

Jedną z nich jest powszechność przekonania, że wraz z rozwojem współczesnej medycyny ryzyko wybuchu pandemii należy już do przeszłości. O tym, dlaczego tak nie jest, pisze w książce Epidemia. Od dżumy przez HIV po ebolę amerykańska dziennikarka i naukowczyni wykładająca między innymi na Harvardzie i Massachusetts Institute of Technology (MIT), Sonia Shah. Na przykładzie najgroźniejszych chorób zakaźnych ostatnich dekad autorka pokazuje, że groźba krzyżowania się niebezpiecznych patogenów oraz uodparniania się na antybiotyki jest wciąż aktualna. Ciekawie czyta się tę napisaną trzy lata temu książkę z dzisiejszej perspektywy; zwłaszcza jej profetyczne fragmenty, jak ten mówiący, że dziewięćdziesiąt procent epidemiologów spodziewa się śmiertelnej pandemii w ciągu najbliższych dwóch pokoleń.

Lęk związany z epidemią pokazał również, że strach przed zakażeniem może prowadzić do pogłębiania się ksenofobii. Tymczasem na deski Nowego Teatru w Warszawie powrócił najbardziej znany spektakl Krzysztofa Warlikowskiego Anioły w Ameryce, czego w obliczu coraz częstszych aktów przemocy i rasizmu wobec Azjatów (jako potencjalnie najbardziej niebezpiecznych roznosicieli koronawirusa) trudno nie uznać za wydarzenie wręcz symboliczne. Ta ponadczasowa opowieść o samotności, miłości i bólu na tle pandemii AIDS i rządów konserwatystów w latach 80. w Stanach Zjednoczonych rezonuje dziś z wielką mocą. Do kompletu warto też przypomnieć dwa kanoniczne już eseje Susan Sontag – Choroba jako metafora oraz AIDS i jego metafory – w których ta jedna z największych (a na pewno najbardziej popularnych) intelektualistek XX wieku demaskuje mechanizmy stygmatyzowania chorych i wikłania chorób w rozmaite ideologie.

rysunki Ewelina Karpowiak

Do sytuacji związanej z koronawirusem najlepiej przystaje jednak tytuł książki amerykańskiego dziennikarza i profesora MIT Setha Mnookina – Wirus paniki. Choć Mnookin pisze pozornie wyłącznie o fobiach i mitach, jakie narosły wokół tematu szczepień w ostatnich latach, w rzeczywistości opowiada o problemie bardziej uniwersalnym – wpływie rozpowszechnienia się fake newsów i pseudonauki. Oraz o tym, jak bardzo niebezpiecznym narzędziem zarządzania ludźmi jest strach. Podobny temat, choć w szerszym kontekście, podjął w swojej najnowszej książce dziennikarz naukowy i filozof Łukasz Lamża (jego tekst o suplementach publikujemy w tym numerze). Światy równoległe. Czego uczą nas płaskoziemcy, homeopaci i różdżkarze to opowieść o teoriach spiskowych i samozwańczych ekspertach, których oddziaływanie na naszą współczesność jest o wiele szersze i bardziej groźne, niż wielu może się wydawać. Lektura obowiązkowa zarówno dla tych, którzy zastanawiają się, jak to właściwie jest z tymi szczepionkami, wysokimi dawkami witaminy C czy homeopatią, jak i dla tych, którzy nie rozumieją, skąd się biorą ci, co się zastanawiają.

A ponieważ wybór zdrowotnych tematów, w których mamy niebezpieczne braki, na tym się nie kończy, polecam absolutnie każdemu uzupełnienie wiedzy w dwóch dziedzinach, których często ze zdrowiem nie kojarzymy, choć zdecydowanie powinniśmy. Pierwszym z nich jest podcast Hanny Zielińskiej Dobry seks, będący mądrym i niezwykle potrzebnym przykładem nowoczesnej edukacji seksualnej – o tym, jak budować dobre relacje i chronić przy tym swoje zdrowie „dla wszystkich bez względu na orientację seksualną i tożsamość płciową”. W drugim obszarze plasuje się książka Agnieszki Jucewicz Czując. Rozmowy o emocjach. Ten zbiór wywiadów z uznanymi w środowisku psychologami i terapeutami zawiera zapis pytań, które większość z nas zadaje sobie po cichu – o uczuciach i związanych z nimi trudach, oraz o tym, jak dobrze ze sobą żyć i rozpoznawać swoje stany. W książce Jucewicz pytania te znajdują odpowiedzi i to ze strony najlepszych specjalistów. Polecam, bo choć to takie zdarzenia, jak epidemia koronawirusa, zajmują pierwsze strony gazet, najgroźniejszą pandemią XXI wieku pozostają nieleczone choroby psychiczne. I to w tym zakresie powinniśmy szczególnie czule zająć się swoim zdrowiem.

Podcastu À propos, który jest rozwiniętą wersją felietonu, możesz słuchać w kanale „Pismo do słuchania”. Publikujemy tu wybrane nagrania tekstów z miesięcznika, poezję, podcasty z cyklu Premiera Pisma, Jak naprawić przyszłość?, prowadzony przez Barbarę Sowę, Wiersz na poniedziałek autorstwa Magdaleny Kicińskiej oraz Śledztwo Pisma.