Twój dostęp nie jest aktywny. Skorzystaj z oferty i zapewnij sobie dostęp do wszystkich treści.


Read and listen without limits. Log in or take advantage of our offer

Reportaż

Dzikie żubry w pułapce ochrony

Nieco ponad sto lat po tym, jak żubr wyginął na wolności, zbliża się chwila, w której przestanie być gatunkiem zagrożonym. Jest niemal bezpieczny, ale jednocześnie niemal przemieniliśmy go w zwierzę hodowlane. Odtworzyliśmy go w środowisku, które mu nie wystarcza, ale jesteśmy wściekli, gdy je opuszcza. Pytanie o to, jak zdecydujemy się go dalej chronić, jest pytaniem o filozofię naszej relacji z naturą.
rysunek PAWEŁ SMARDZEWSKI
POSŁUCHAJ

Sprawę Borysa załatwiono w nocy z niedzieli na poniedziałek. Wieczorem rozmawiano jeszcze o innych opcjach. O straszeniu ostrym światłem, autem i ślepą amunicją. Rozdzwoniły się telefony, toczyły się dyskusje i konsultacje, o których nikt potem nie chciał mówić oficjalnie. Do rana było po wszystkim – zostały zwłoki. Chociaż właściwie był to dopiero początek. 

Przez resztę tego tygodnia w marcu 2025 roku o sprawie donosiły ogólnokrajowe media i portale społecznościowe. Gdy kilka dni później białowiescy przewodnicy spotkali się na wykładzie na temat pszczelarstwa, sala konferencyjna Białowieskiego Parku Narodowego (BPN) brzęczała od rozmów, ale te nie dotyczyły pszczół. Rozmawiano o wydarzeniu, do którego doszło kilkadziesiąt metrów dalej.

Borys był żubrem. To imię nie padło jednak w żadnej z rozmów z naukowcami, pracownikami Parku i przewodnikami w Białowieży. Podobnie jak stwierdzenie „Borys nie żyje” z posta lokalnej fotografki przyrody Elizy Kowalczyk: udostępniło go ponad 1,2 tysiąca osób, ponad 350 dodało komentarze. Oburzenie w komentarzach spod wpisu przeniosło się pod oficjalny komunikat władz BPN. Pojawiły się słowa: „szok”, „morderstwo”, „nienawidzę”. A także: „hejt”. Pytano „kto” i „dlaczego”.

W trakcie wywiadu kilka dni później telefon Elwiry Plis-Kuprianowicz, weterynarki BPN, zatańczył. W kilka sekund głos młodej kobiety stał się zirytowany, para oddechu buchała w chłodnym, marcowym powietrzu. Media pytały, do kogo trafiło mięso odstrzelonego żubra. Plis-Kuprianowicz ucięła rozmowę: zjadły je wilki z zagrody pokazowej.

– Szukają sensacji. – Odłożyła słuchawkę. – Ludzie nawet nie próbują zrozumieć. To było agresywne zwierzę, które nie bało się ludzi. Wywożono je, wracało. A mieliśmy już przypadki poturbowania przez żubra. I kto jest za to odpowiedzialny? Ludzie bali się wyjść z domu. Inne środki po prostu nie działały, a tu – wskazała za siebie, na grupkę żubrów, które leniwie szły w stronę płotu, gdzie zrzucono karmę – nie mogliśmy wypuścić kolejnego samca. 

Plis-Kuprianowicz była jedną z pierwszych weterynarek w regionie. Z początku brano ją za asystentkę albo wręcz domagano się, żeby przyjechał „prawdziwy” weterynarz. Siłę dawał jej serial Blondynka , o podobnej jak ona weterynarce z małej wsi, która walczy ze stereotypami.

Od liceum wiedziała, że chce pracować w BPN. Poświęciła życie ratowaniu zwierząt i podobnie jak wielu pracowników Parku czuje rozczarowanie, że oskarżono ją o ich mordowanie.

Eliza Kowalczyk mówi, że zabrała głos, bo Park sam tego nie zrobił (BPN opublikował informację kilkanaście godzin po niej). Bała się, że ta decyzja może być przyczynkiem do kolejnych. Znała zastrzelone zwierzę od trzech lat – i nigdy nie było agresywne wobec ludzi, reagowało, bo czuło się atakowane. 

– Żubry uprzedzają, że przekroczono granicę kontaktu. Trzęsą głową, grzebią w ziemi, tarzają się lub rogami szarpią krzaki. Naprawdę łatwo to rozpoznać. Nie było moją intencją rozpętywać wojny, ale raczej zwrócić uwagę na problem. To nie pierwsza sytuacja, gdy za wejście żubra do wsi wydaje się na niego wyrok śmierci. 

– Żubry uprzedzają, że przekroczono granicę kontaktu. Trzęsą głową, grzebią w ziemi, tarzają się lub rogami szarpią krzaki. Naprawdę łatwo to rozpoznać.

W ciągu ostatnich trzech lat BPN tylko raz zdecydował się odstrzelić żubra ze względu na zagrożenie, jakie stanowił dla ludzi. Gdyby BPN faktycznie chciał zabijać żubry, mógłby to robić częściej. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska (GDOŚ) regularnie wydaje pozwolenia na odstrzał, nie tylko Parkowi, te jednak nie są w pełni wykorzystywane. To jedno marcowe wydarzenie pokazuje jednak, jak wielkie emocje wywołuje żubr.

Pojawia się na butelkach popularnego piwa i wódki, na logo banku i – na przestrzeni lat – w nazwach dziesiątek firm, produktów, a nawet patentów. Żubra zna każdy Polak. …

Aby przeczytać ten artykuł do końca, zaloguj się lub skorzystaj z oferty.

Dostęp do tego materiału mógłby kosztować 9,99 zł. My jednak w tej cenie dajemy Ci miesięczną subskrypcję wszystkich naszych treści. Czytaj i słuchaj do woli. Zostaniesz z nami na dłużej?

Reportaż ukazał się w lipcowym numerze (07/2025) pod tytułem Dzikość pod nadzorem.

Newsletter

Pismo na bieżąco

Nie przegap najnowszego numeru Pisma i dodatkowych treści, jakie co miesiąc publikujemy online. Zapisz się na newsletter. Poinformujemy Cię o najnowszym numerze, podcastach i dodatkowych treściach w serwisie.

* pola obowiązkowe

SUBMIT

SPRAWDŹ SWOJĄ SKRZYNKĘ E-MAIL I POTWIERDŹ ZAPIS NA NEWSLETTER.

DZIĘKUJEMY! WKRÓTCE OTRZYMASZ NAJNOWSZE WYDANIE NASZEGO NEWSLETTERA.

Twoja rezygnacja z newslettera została zapisana.

WYŁĄCZNIE DLA OSÓB Z AKTYWNYM DOSTĘPEM ONLINE.

Zaloguj

ABY SIĘ ZAPISAĆ MUSISZ MIEĆ WYKUPIONY DOSTĘP ONLINE.

Sprawdź ofertę

DZIĘKUJEMY! WKRÓTCE OSOBA OTRZYMA DOSTĘP DO MATERIAŁU PISMA.

Newsletter

Pismo na bieżąco

Nie przegap najnowszego numeru Pisma i dodatkowych treści, jakie co miesiąc publikujemy online. Zapisz się na newsletter. Poinformujemy Cię o najnowszym numerze, podcastach i dodatkowych treściach w serwisie.

* pola obowiązkowe

SUBMIT

SPRAWDŹ SWOJĄ SKRZYNKĘ E-MAIL I POTWIERDŹ ZAPIS NA NEWSLETTER.

DZIĘKUJEMY! WKRÓTCE OTRZYMASZ NAJNOWSZE WYDANIE NASZEGO NEWSLETTERA.

Twoja rezygnacja z newslettera została zapisana.

WYŁĄCZNIE DLA OSÓB Z AKTYWNYM DOSTĘPEM ONLINE.

Zaloguj

ABY SIĘ ZAPISAĆ MUSISZ MIEĆ WYKUPIONY DOSTĘP ONLINE.

Sprawdź ofertę

DZIĘKUJEMY! WKRÓTCE OSOBA OTRZYMA DOSTĘP DO MATERIAŁU PISMA.

-

-

-

  • -
ZAPISZ
USTAW PRĘDKOŚĆ ODTWARZANIA
0,75X
1,00X
1,25X
1,50X
00:00
50:00