Twój dostęp nie jest aktywny. Skorzystaj z oferty i zapewnij sobie dostęp do wszystkich treści.


Czytaj i słuchaj bez ograniczeń. Zaloguj się lub skorzystaj z naszej oferty

Reportaż

Powiedz im, że zaczynamy puchnąć z głodu

W lutym 1933 roku na pokładzie samolotu Hitlera Gareth Jones zanotował: „Jeśli ten samolot ulegnie awarii, wpłynie to na historię całej Europy”. Miesiąc potem ujawnił wielki głód na Ukrainie. Osiemdziesiąt pięć lat później poszedłem jego śladem.
POSŁUCHAJ

Tym razem opady śniegu dotarły tylko za Kijów, na wschodzie Ukrainy czekał mnie jedynie wczesnozimowy mróz. W listopadzie 2018 roku z plecakiem wypełnionym notatkami Garetha Jonesa wsiadłem do przedziału najwolniejszego z pociągów zmierzających z Charkowa w stronę rosyjskiej granicy, do Kozaczej Łopani, przedostatniej wsi na Ukrainie. Ławki były twarde jak dawniej, ale obite brązowawobordowym skajem i ustawione jedna za drugą, po dwie trzyosobowe w rzędzie, z przejściem pomiędzy nimi. W wagonie siedzieli tylko staruszkowie i prawie same kobiety.

 


aby zobaczyć rosję , trzeba podróżować „twardą klasą” i jechać wolnym pociągiem*

Lekceważąc ostrzeżenie, że przy pierwszej okazji zostanie napadnięty przez wygłodniałych i zdziczałych chłopów, w marcu 1933 roku dwudziestosiedmioletni Gareth Jones wypełnił plecak bochenkami białego chleba, masłem, serem, mięsem i czekoladą, które kupił w sklepie walutowym w Moskwie, na przypadkowej stacji wysiadł z pociągu do Charkowa i dalej, zaśnieżoną równiną, poszedł pieszo, odwiedzając kołchozy, sowchozy i wsie.  

Ostrzegał przed nazizmem, zapowiadał, że XX wiek będzie stuleciem walki komunizmu z kapitalizmem. Nie uwierzono jego słowom.

Był Walijczykiem. Pracował jako doradca do spraw zagranicznych Davida Lloyda George’a, byłego premiera Wielkiej Brytanii. Specjalizował się w temacie Niemczech i Rosji. W lutym 1933 roku jako pierwszy obcokrajowiec dostał zaproszenie na pokład samolotu świeżo upieczonego kanclerza III Rzeszy Adolfa Hitlera. „Jeśli ten samolot ulegnie awarii, wpłynie to na historię całej Europy” – zanotował w dzienniku w drodze z Berlina do Frankfurtu. Miesiąc później, podczas konferencji prasowej w Berlinie, ujawnił światu skalę wielkiego głodu na Ukrainie. Ostrzegał przed nazizmem, zapowiadał, że XX wiek będzie stuleciem walki komunizmu z kapitalizmem. Nie uwierzono jego słowom. Więcej, zadbano o to, żeby je zdyskredytować.  

Osiemdziesiąt pięć lat później podążam jego śladem: wszędzie wysokie ogrodzenia, wszędzie czuć podejrzliwość, wszędzie obawy. Kilkaset kilometrów stąd toczą się walki, giną ludzie, a według mapy separatystów okolice …

Aby przeczytać ten artykuł do końca, zaloguj się lub skorzystaj z oferty.

W „Piśmie” bierzemy odpowiedzialność za słowo.

Każdy tekst przed publikacją przechodzi wielostopniowy proces redakcji i fact-checkingu. To wymaga czasu i pracy całego zespołu. Dołącz do społeczności „Pisma”. Zamów dostęp online. Istniejemy dzięki osobom takim jak Ty.

* Cytaty pochodzą z dziennika i artykułów prasowych Garetha Jonesa. Premiera filmu Agnieszki Holland Mr Jones 10 lutego na festiwalu w Berlinie. Książka Mirosława Wlekłego Gareth Jones. Opowieść o człowieku, który wiedział za dużo ukaże się w tym roku w wydawnictwie Znak. Reportaż ukazał się w lutowym numerze miesięcznika "Pismo. Magazyn opinii" (02/2019) pod tytułem 17 śmierci na minutę.

5 grudnia 2019 tekst ten został nominowany do Nagrody Newsweeka im. Teresy Torańskiej w kategorii: najlepszy materiał dziennikarski. Nominację otrzymała również Kalina Błażejowska za rozmowę z prof. Modzelewskim "To nie jest kwestia hematologii".

Newsletter

Pismo na bieżąco

Nie przegap najnowszego numeru Pisma i dodatkowych treści, jakie co miesiąc publikujemy online. Zapisz się na newsletter. Poinformujemy Cię o najnowszym numerze, podcastach i dodatkowych treściach w serwisie.

* pola obowiązkowe

SUBMIT

SPRAWDŹ SWOJĄ SKRZYNKĘ E-MAIL I POTWIERDŹ ZAPIS NA NEWSLETTER.

DZIĘKUJEMY! WKRÓTCE OTRZYMASZ NAJNOWSZE WYDANIE NASZEGO NEWSLETTERA.

Twoja rezygnacja z newslettera została zapisana.

WYŁĄCZNIE DLA OSÓB Z AKTYWNYM DOSTĘPEM ONLINE.

Zaloguj

ABY SIĘ ZAPISAĆ MUSISZ MIEĆ WYKUPIONY DOSTĘP ONLINE.

Sprawdź ofertę

DZIĘKUJEMY! WKRÓTCE OSOBA OTRZYMA DOSTĘP DO MATERIAŁU PISMA.

Newsletter

Pismo na bieżąco

Nie przegap najnowszego numeru Pisma i dodatkowych treści, jakie co miesiąc publikujemy online. Zapisz się na newsletter. Poinformujemy Cię o najnowszym numerze, podcastach i dodatkowych treściach w serwisie.

* pola obowiązkowe

SUBMIT

SPRAWDŹ SWOJĄ SKRZYNKĘ E-MAIL I POTWIERDŹ ZAPIS NA NEWSLETTER.

DZIĘKUJEMY! WKRÓTCE OTRZYMASZ NAJNOWSZE WYDANIE NASZEGO NEWSLETTERA.

Twoja rezygnacja z newslettera została zapisana.

WYŁĄCZNIE DLA OSÓB Z AKTYWNYM DOSTĘPEM ONLINE.

Zaloguj

ABY SIĘ ZAPISAĆ MUSISZ MIEĆ WYKUPIONY DOSTĘP ONLINE.

Sprawdź ofertę

DZIĘKUJEMY! WKRÓTCE OSOBA OTRZYMA DOSTĘP DO MATERIAŁU PISMA.

-

-

-

  • -
ZAPISZ
USTAW PRĘDKOŚĆ ODTWARZANIA
0,75X
1,00X
1,25X
1,50X
00:00
50:00