Twój dostęp nie jest aktywny. Skorzystaj z oferty i zapewnij sobie dostęp do wszystkich treści.


Czytaj i słuchaj bez ograniczeń. Zaloguj się lub skorzystaj z naszej oferty

Studium

Jaka przyszłość czeka Bałtyk?

fot. OLGA SARNA, Fundacja Mare
Bałtyk nie umiera, zmienia się. Troska o niego zaczyna się daleko od plaż.
POSŁUCHAJ

Na karteczkach można było zapisać dowolnie: pojedyncze słowa, wyrażenia, zdania, listy do Bałtyku. Artystki Paulina Byczek i Gabriela Woźniak zbierały je, by potem dużym patykiem przepisać na piasku, na linii styku wody i lądu, a woda, przychodząc i odchodząc, zmywała, zabierała ze sobą tę korespondencję. Po przekazaniu w ten sposób wszystkich zapisanych słów autorki performensu Zabierz szum wyczerpały papier, powstała pierwotna, pusta kartka. Morze przyjęło komunikaty i powierzone sobie historie.

Dostęp online
Czytaj i słuchaj bez ograniczeń. Kup

Postanowiłyśmy poszukać tej, która opowiadałaby, jak będzie wyglądać jutro morza. Bo choć bez ustanku powstają raporty naukowców czy aktywistów, padają deklaracje polityczne wyliczające problemy, z którymi mierzy się Morze Bałtyckie – trudno powiedzieć, jaki obraz Bałtyku i jego przyszłości się z nich wyłania.

Po sezonie, kiedy milknie wakacyjny gwar, a leżaki przy plażowych knajpkach wracają do schowków, może łatwiej będzie taką opowieść usłyszeć albo dostrzec.

Każdy, kto był nad Bałtykiem, widział zapewne na brzegu białą, owalną muszlę o gładkiej powierzchni i kruchej konstrukcji. Była to najprawdopodobniej muszla Mya arenaria , należąca do małża z rodziny małgwiowatych, który przybył do Bałtyku na łodziach wikingów mniej więcej tysiąc lat temu. Od tej nazwy pochodzi współczesna faza rozwoju Bałtyku: Mya.

Bałtyk jest płytki – średnia głębokość wynosi niewiele ponad 50 metrów, a na ponad jednej trzeciej powierzchni jest jeszcze mniejsza i wynosi jedynie 30 metrów, czyli tyle, ile ma dziesięciopiętrowy blok.

Morze w swojej historii przeszło kilka etapów – choć nie jest ona długa, bo nasze morze należy do najmłodszych na świecie. Powstało zaledwie kilkanaście tysięcy temu – najpierw jako Bałtyckie Jezioro Lodowe, potem między innymi jako Jezioro Ancylusowe (od nazwy innego mięczaka – Ancylus fluviatilis , ślimaka przytulika) – kiedy cofał się ostatni lodowiec, kilka tysięcy lat po tym, jak ludzie sięgnęli po ochrę i węgiel drzewny, by na ścianie jaskini w Lascaux namalować jelenie, byki i konie. Jest płytkie – średnia głębokość wynosi niewiele ponad 50 metrów (gdyby na takiej głębokości postawić warszawski Pałac Kultury i Nauki, ponad taflą wody znajdowałoby się 79 procent budynku), a na ponad jednej trzeciej powierzchni jest jeszcze mniejsza i wynosi jedynie 30 metrów, czyli tyle, ile ma dziesięciopiętrowy blok. Bliżej dna tworzą je wody zimniejsze, o większej gęstości, z którymi nie mieszają się te bliżej tafli, rozrzedzone i cieplejsze (zjawisko to nazywa się stratyfikacją). Jest też najmniej słonym z mórz – w jednym litrze jego wód powierzchniowych znajduje się tylko około 7 gramów soli (to pięć razy mniej niż średnia światowa).

W wielu publikacjach naukowych czy publicystycznych pojawiają się proroctwa o rychłej śmierci Bałtyku.

– To pokłosie alarmistycznych działań sprzed lat. Rzeczywiście, stan morza w latach 70. czy 80. był fatalny – przypomina profesor Jan Marcin Węsławski, dyrektor Instytutu Oceanologii Polskiej Akademii Nauk (PAN) w Sopocie. – Od tego czasu dużo się jednak zmieniło.

– Mówienie, że Bałtyk umiera, daje nam komfort pozornej bezradności. Skoro umiera, to co, załóżmy ręce i przyglądajmy się biernie tej śmierci? – pyta Olga Sarna, prezeska Fundacji MARE zajmującej się ochroną Morza Bałtyckiego. – Tymczasem wiele się udało i wciąż się udaje dla niego zrobić. HELCOM, czyli Komisja Ochrony Środowiska Morskiego Bałtyku, jest tego najlepszym przykładem. Zaryzykowałabym nawet tezę, że jest ono jednym z najlepiej zarządzanych na świecie mórz.

Mija właśnie pięćdziesiąt lat, odkąd HELCOM został powołany jako organ wykonawczy Konwencji o ochronie środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego , której sygnatariuszami są Dania, Estonia, Finlandia, Litwa, Łotwa, Niemcy, Polska, Rosja (po 24 lutego 2022 roku wyłączono ją z prac), Szwecja i Unia Europejska. Głównym zadaniem komisji jest monitorowanie stanu Bałtyku. Stanowi też źródło wiedzy, na podstawie której konkretne kraje i organizacje międzynarodowe podejmują decyzje. Bałtycki plan działania , dokument programowy przyjęty przez HELCOM w 2007 roku, zawiera szczegółową analizę sytuacji i chociaż jego celu – „osiągnięcia dobrego stanu ekologicznego morza do 2021 roku” – nie udało się zrealizować, to jego założenia wciąż pozostają w mocy, a termin wprowadzenia zmian przesunięto na 2030 rok.

Można …

Aby przeczytać ten artykuł do końca, zaloguj się lub skorzystaj z oferty.

Dostęp do tego materiału mógłby kosztować 8,99 zł. My jednak w tej cenie dajemy Ci miesięczną subskrypcję wszystkich naszych treści. Czytaj i słuchaj do woli. Zostaniesz z nami na dłużej?

Fundację Pismo, wydawcę magazynu „Pismo”, wspiera Orange.


Studium ukazało się w listopadowym numerze „Pisma” (11/2024) pod tytułem Najsłodsze.

Newsletter

Pismo na bieżąco

Nie przegap najnowszego numeru Pisma i dodatkowych treści, jakie co miesiąc publikujemy online. Zapisz się na newsletter. Poinformujemy Cię o najnowszym numerze, podcastach i dodatkowych treściach w serwisie.

* pola obowiązkowe

SUBMIT

SPRAWDŹ SWOJĄ SKRZYNKĘ E-MAIL I POTWIERDŹ ZAPIS NA NEWSLETTER.

DZIĘKUJEMY! WKRÓTCE OTRZYMASZ NAJNOWSZE WYDANIE NASZEGO NEWSLETTERA.

Twoja rezygnacja z newslettera została zapisana.

WYŁĄCZNIE DLA OSÓB Z AKTYWNYM DOSTĘPEM ONLINE.

Zaloguj

ABY SIĘ ZAPISAĆ MUSISZ MIEĆ WYKUPIONY DOSTĘP ONLINE.

Sprawdź ofertę

DZIĘKUJEMY! WKRÓTCE OSOBA OTRZYMA DOSTĘP DO MATERIAŁU PISMA.

Newsletter

Pismo na bieżąco

Nie przegap najnowszego numeru Pisma i dodatkowych treści, jakie co miesiąc publikujemy online. Zapisz się na newsletter. Poinformujemy Cię o najnowszym numerze, podcastach i dodatkowych treściach w serwisie.

* pola obowiązkowe

SUBMIT

SPRAWDŹ SWOJĄ SKRZYNKĘ E-MAIL I POTWIERDŹ ZAPIS NA NEWSLETTER.

DZIĘKUJEMY! WKRÓTCE OTRZYMASZ NAJNOWSZE WYDANIE NASZEGO NEWSLETTERA.

Twoja rezygnacja z newslettera została zapisana.

WYŁĄCZNIE DLA OSÓB Z AKTYWNYM DOSTĘPEM ONLINE.

Zaloguj

ABY SIĘ ZAPISAĆ MUSISZ MIEĆ WYKUPIONY DOSTĘP ONLINE.

Sprawdź ofertę

DZIĘKUJEMY! WKRÓTCE OSOBA OTRZYMA DOSTĘP DO MATERIAŁU PISMA.

-

-

-

  • -
ZAPISZ
USTAW PRĘDKOŚĆ ODTWARZANIA
0,75X
1,00X
1,25X
1,50X
00:00
50:00